Валаам – химна на убавиот Север (06.08.2012 15:24)
Со право може да се каже дека во Валаамскиот манастир православната архитектура и духовноста испеале химна на убавината на природата во рускиот Север. Големите уметници и научници на 19 и 20 век доаѓале тука да ја почувствуваат привлечноста на северната природа и да се исполнат со благодатта на овој крај.
Валаам е најголемиот остров на истоимениот архипелаг на Ладошкото езеро. Специфичната геолошка градба и географската положба прават архипелагот да има посебна микроклима. Причината за ова се крие во карпестата подлога и во самото Ладошко езеро – најголемото езеро во Европа.
Како да се отиде
Денес островот Валаам е задолжителен дел од туристичкото крстосување со брод по Ладошкото езеро. За да се посети островот, треба да се купи карта за крстосување на линијата Москва – Санкт Петребург или за бродовите кои тргнуваат од Речното пристаниште во Петербург.
Дводневни посети на Валаам организира поклоничката служба на манастирот со седиште во Санкт Петербург. Во стандардната програма влегува патувањето со автобус до Приозерск и понатаму со бродот до островот, сместување во поклоничкиот хотел „Мансарда“ со едно ноќевање, ручек во монашката трпезарија, екскурзија низ централниот комплекс на Валаамскиот манастир, посета на Николскиот скит и Игуменските гробишта, сеноќно бдение во долниот храм на Спасо-Преображенската црква, одење до Скитскиот остров, втор ручек и враќање во Санкт Петребург.
Валаам е познат, пред сѐ, благодарејќи на Спасо-Преображенскиот машки манастир со величествената црква и камбанаријата висока 72 метри. Околу манастирот и на островите на архипелагот монасите низ вековите основале скитови, граделе капели и поставувале поклонички крстови. Посебно место во историјата на манастирот имаат инженерските конструкции: изворите на стрмните карпи, пловните канали и системите за исушување.
Во минатото монасите самите си ги обезбедувале сите видови на прехрамбени производи: овошје, зеленчук и месо. Во топлите градини на островот зрееле лубеници тешки и по осум килограми и дињи од три килограми. Одгледувале и лековити билки, а кај овие лекари доаѓале пациенти дури од престолнината на Руската империја. Во повеќе наврати манастирот го посетувале руските цареви и членовите на царското семејство. Од 1842 година, кога почнал да сообраќа параброд на линијата Петербург-Валаам-Сердобол (Сорталава), почнале и редовните посети на поклониците. Во деновите на празниците манастирските трпезарии примале и по четири илјади гости.
Посетителот на Валаам може да ужива во неговите стрмни карпести брегови и борови шуми. Овде инспирација наоѓале сликарите Иван Шишкин, Архип Куинџи, Николај Рерих и Роквел Кент, а во 19 век питомците на Санкт-Петребуршката ликовна академија овде ги сликале своите дипломски работи. Валаам го посетувале и писатели и поети, како на пример, Фјодор Тјутчев, Николај Лесков, Александар Дима (таткото), композиторите Петар Чајковски и Александар Глазунов, патеписецот Николај Миклихо-Маклај и авторот на таблицата на хемиските елементи Дмитриј Менделеев.
Покрај програмата за стандардни еднодневни екскурзии со посета на централниот манастирски комплекс, како и Воскресенскиот и Гетсиманскиот скит, гостите во договор со месните жители можат да изнајмат кајче за риболов или да се повозат со моторен чамец помеѓу островите и по каналите, да се искапат и од рибарите да купат малку сушена или димена риба. Тука природата е исклучително убава, а водата е полна со риби. Не е ни чудо што првите луѓе дошле тука многу порано од појавата на христијанството. Затоа на островот има и древни кругови, обложени со камења и натписи.
Христијанското братство првпат се спомнува во изворите од 10 век, каде се зборува за преподобните грчки монаси Сергеј и Герман, кои дошле од Истокот, пренесувајќи ги Божјите зборови. Нивната улога во основањето на монашкото братство никој не ја доведува во прашање, но затоа околу времето на изградбата на првиот манастир и денес постојат различни мислења: според едни тоа било во 10-11 век, а според други во 12-14 век. Тоа не е нешто необично, бидејќи овде поминувала границата помеѓу Русија и Шведското царство, така што оваа територија често била зафаќана со воени дејства и уништувања. Во тие војни исчезнало и житието на преподобните валаамски подвижници Сергеј и Герман, но затоа нивните мошти, погребани во храмот, се сочувани до денес.
За Валаамскиот манастир со сигурност може да се зборува почнувајќи од 1407 година, кога тој се спомнува во пишаните извори. Тогаш на архипелагот веќе живеееле околу 600 монаси. Во тој период манастирите не биле само потпора на верата и центри за просвета, туку и тврдини на северните граници на тогашното Новогородско кнежество, а подоцна, кога после походот на Иван III оваа територија се припоила кон Русија, и на границите на руската држава. Меѓутоа, Валаамскиот манастир не станал тврдина во правата смисла на зборот. На почетокот од 17 век тој повеќе не бил на граница, но во 1617 година е склучен Столбовскиот договор со кој целиот архипелаг, заедно со манастирот, преминал во рацете на Швеѓаните.
Кога во 1721 година завршила Северната војна, според Ништатскиот мировен договор Западна Карелија е вратена на Русија. Трпеливо и упорно монасите почнуваат да го обновуваат стариот манастир, поточно одново го градат. На островот се носи плодна земја за овоштарник и јагодести плодови.
Каде да се престојува
Оние кои сакаат да поминат некое време на Валаам, можат да престојуваат во хотелот „Зимски“, кој се наоѓа во селцето Валаам, недалеку од манастирот, покрај Знаменската капела. Хотелот се наоѓа во еден дел од зградата подигната уште во 1900 година, така што во него има атмосфера на стогодишна зграда: вискоите сводови и тесните соби потсетуваат на монашки келии. Двокреветна келија чини две илјади рубли (50 евра) или повеќе, во зависност од видот на сместувањето. За истите цени се нуди сместување и во хотелот „Игуменски“, кој се наоѓа во централниот комплекс на Валаамскиот Спасо-Преображенски манастир, близу пристаништето во манастирскиот залив.
Монашката заедница доживува процут во времето на игуменот Дамаскин. Тој раководел со манастирот 42 години, почнувајќи од 1839 година, и токму тој на островот го донел петребуршкиот академик, архитектот Алексеј Горностаев. Тој го проектирал и започнал со изградба Спасо-Преображенскиот храм кој може да собере три илјади верници. Манастирот дури имал и своја флота. Манастирскиот параброд „Свети Никола“ низ езерото влечел сплавови и чамци со поклоници. Патем, до 1917 година, гостите низ островот можеле да се движат само по земен пат и тоа во придружба на монасите.
После Октомвриската револуција западниот дел од Ладошкото езеро со Валаамскиот архипелаг припаднал на Финска. После Втората светска војна архипелагот и западниот брег на Лагода се вратени на Советскиот Сојуз, но за тие 30 години, колку што бил дел од друга земја, манастирот запустел. Во повоениот период овде било донесено цивилно население, а дури во 1989 година се одлучило манастирот и некои други градби да се вратат на Руската Православна Црква. На 13 декември истата година, на денот на апостолот Андреј Првоповиканиот, на островот дошле првите шест монаси, а на 13 декември 2005 година на старата камбанарија повторно одекнала камбаната „Андреј Првоповиканиот“, тешка над 16 тони.
Алексеј Хованов
Извор: Руска реч, РИА Новости
