Бесмислен живот и вирус – Христо Јанарас (15.04.2020 10:53)
Стравот од корона вирусот нѐ парализира. Безбројните виновници на смртта нѐ демнат во секој дел од секундата. Корона вирусот нѐ држи во страв, затоа што не го познаваме. Нѐ изненади и немаме начин да се одбраниме – немаме ни лек, ни вакцина. Статистичката веројатност дека ќе се заразиме, која го достигнала пикот, раѓа паника – дека ќе нѐ снајде мачна смрт во болничкиот хаос од паника.
Кога ќе имаме лекови и вакцина, стравот ќе стивне, и тоа исклучиво затоа што ќе се намали статистичката веројатност дека ќе умреме. Дали, патем, ќе дознаеме која е „смислата“ (причината и целта) на постоењето на корона вирусот? Не. Како што не знаеме ни која е „смислата“ на сите видови рак, инфарктот, мозочниот удар, и на безброј други причинители на смртта – на крајот на краиштата ни која е „смислата“ на смртта.
Некогаш, во минатите цивилизации, потребата за лекови – вакцини, судејќи според сѐ, била на второ место (не и маргинализирана), а на прво место била потребата за „смислата“. Кој го потврдува ова првенство? Праксата, човечките институции и сочуваниот збор од тие луѓе. За „смислата“ на постоењето тие многу ретко зборувале во интелектуални категории и јазични форми – нивните искуствени одговори се отсликувале во институциите на организираниот општествен живот, како и во јазикот на уметностите: сликарството и вајарските дела, во музиката, архитектонските остварувања, народните игри и драматургијата. Денес, се чини, дека живееме во цивилизација на бесмисленост, непромислена незаинтересираност за суштински работи, и очигледното отсуство на „смислата“ – увереноста дека со смртта „сѐ завршува“ се чини несовладлива и монолитна.
Овој востановен нихилизам го потврдуваме со начинот на организирање и функционирање на животот – поединечниот, колективниот, глобалниот. Во мотивите и целите на т.н. „политика“, во системите на функционирањето на економијата, во логиката на односот на производството и размената, во примитивната доминација на приватниот над јавниот (општествениот) сектор. А, уште повоочливо, во срамно употребуваните цели на просветата, во комерцијализацијата на „информирањето“ и уметноста, во фактот дека и едната и другата се фатени во замката на суровиот приоритет за создавање на „впечаток“.
Пред 133 години, Ниче со пророчки потресна јасност уверувал дека нихилизмот стои пред нашите врати... обезвреднувањето на секоја вредност, отсуството на секаква смисла – недостасува цел, недостасува одговор на прашањето „зошто“. Денес го доживуваме овој посакуван и неумолив, студен нихилизам на секоја „смисла“ – во физиономскиот израз на претседателот Трамп, во некрофилните насмевки на госпоѓа Меркел, во залудното кокетирање на госпоѓата Лагард, или едноставно во комичниот недостаток на нашите привидно значајни, лакрдијаши.
Непобедливиот и веќе востановен нихилизам, според кој „сѐ завршува со смртта“, првенствено е пород на отуѓувањето од случувањата (настаните) во Црквата и негово сведување на индивидуоцентрична религија. Ниче и ова кристално јасно го дијагонстицирал, неговата дијагноза се наѕира во често енигматична јазична смелост. Единствен начин на изразување кој може да пренесе увереност дека со смртта не завршува сѐ, туку дека постои можност смртта да биди „уништена со смрт“, е практичното, опитно учество. Не идиолошка измислица, не интелектуална увереност, ниту психолошка автосугестија. Тоа е Празник – опит од увереноста во заедничарењето, дар на радоста, која се раѓа на начин недофатлив за дефиниција, каков што е и секој вистински ерос.
„Никогаш нема да умреме, гробару измамнику“ – некогаш пееше Савопулос, сублимирајќи го, како што често бива во уметноста, општиот (црковен) опит. Во животот на Црквата, секое Евхаристиско собрание е празник на радоста, бидејќи смртта е „згазена со смрт“. Доколку нема радост од заедничарењето, тогаш ни собирањето нема смисла. Верата е однос – однос кој се изградува со доверба, доверба која се раѓа од еросот. Ниту проповедта, ниту советите, ниту легализмот на директивата не можат да родат ерос.
Се чини дека мнозинството епископи на грчката Црква повеќе не можат да ја препознаат оваа очигледна реалност. Можеби тоа е и природно. Веќе двесте години Црквата во Грција е подредена во улогата на „доминантна религија“, и со самото тоа е поистоветена со интелектуализмот од општа полза, идеолошкиот дидактизам и легализамот на морална ефикасност – поистоветена со смртноста како законитост.
Така, епископите се согласија на забраната на конституирање и пројавување на Црквата во Евхаристијата со цел спасување на оние што се потопени (крстени) во воскресна смрт. Тие прифатија празникот на егзистенцијалната слобода да се изопачи во телевизиски спектакл. Без никаков сомнеж, ерарсите го направија тоа затоа што веруваат дека улогата на Евхаристијата е исклучиво проповедничка: за индивидуата да „има корист“, да биде поучена, и да се исполни со емоционален набој и да се сообрзи со деонтолошките директиви. Црквата, денес, се занимава со однесувањето, не и со егзистенцијата [постоењето].
Зошто постоиме? Доколку постоењето има причина и цел, зошто е ефемерно (краткотрајно, безначајно)? Зошто страв од непостоење? Црквата како случување (настан) одговара на овие прашања, а не со проповед. На мајчинска љубов или вистински ерос не се учиме преку идеолошки разглобувања. Познавањето на едното и на другото се раѓа, тоа е опитно и се дарува неосетно, благодарејќи на непосредноста на односот.
„Никогаш нема да умреме, гробару измамнику“ – Црквата го потврдува тоа пеејќи: Христос воскресна!
Извор:
