За страста (20.04.2013)
Страст се нарекува онаа наклонетост и она дејство што долго време се вгнездува во душата преку навиката, па делува како втора природа. Човекот ја прифаќа таа состојба доброволно и тогаш помислата, втемелувајќи се заради честата соработка со неа, одгледувана и подготвена, влегува во срцето, се претвора во навика и непрестајно го збркува и вознемирува со страсни предлози од демоните. Тоа се случува кога демонот зачестено на човекот му претставува некој предмет или лик, поттикнувајќи страст, и во него ја разгорува желбата да ги сака исклучиво само тие работи, така што – волно или неволно – човекот станува мислено заробен од нив. Поради таа причина, како што е кажано, заради невнимателноста и самоволието, доаѓа до долготрајна преокупација со тие работи. Страста, во сите свои облици, бездруго подлежи или на покајание, пропорционално на направениот грев, или на вечно страдање. Според тоа, потребни се покајание и молитва за избавување од сите страсти, бидејќи секоја страст раѓа страдање, не затоа што се бориме со неа, туку заради отсуството на покајание. Зашто, кога тоа страдање би било само од борбата со демонот, тогаш некои, сѐ уште не достигнувајќи го совршеното бестрастие, нема да можат да добијат спасение, како што вели св. Патар Дамаскин. Каква било страст да нѐ обзела, треба со сите сили да ѝ се спротивставиме – рекле Отците. Да ја земеме, на пример, страста на блудот: ако некој ја има таа страст кон која било личност, на секој начин нека избегнува разговори со неа и блискост, а нека бега и од мирисот на нејзината облека. Кој не се пази од сето ова, тој ќе ја потхранува страста и ќе направи мисловна прељуба во своето срце, како што рекле Отците: „Тој самиот во себе ќе го запали пламенот на страста и, како ѕвер, ќе ги внесе лошите помисли во својата душа”.
Така, светите подвижници ни сведочат дека секој човеков пад во грев се одвива постепено. Првиот степен е предлогот, кога не сакајќи, против нашата волја, во душата влегуваат грешни претстави и нѐ поттикнуваат, преку надворешни или внатрешни чувства, или преку фантазиите. Ова е безгрешно и само е повод и можност за грев; и најголемите светители во најсветите времиња често биле подложни на демонските предлози и биле принудени да се борат со нив. Прифаќањето на претставите, на предлогот, доброволното размислување за него: таа состојба не е секогаш безгрешна. Согласувањето е насладување на душата со помислите или претставата, односно кога некој ги прифаќа претставените помисли и слики од ѓаволот, разговорот со нив во мислите, подготовката наскоро да се прифати предлогот кој го нуди помислата. Тука е потребно покајание без двоумење и повикување на Бога напомош. Заробеноста е таква состојба на душата, кога умот им посветува внимание на лошите помисли насилно и против својата волја, нарушувајќи го спокојниот поредок на душата, а душата со напор, само со Божја помош, се враќа на себе. Страста е долготрајно, претворено во навика, уживање во страсните помисли, предложени од демонот, вкоренето заради честото размислување, фантазирање и разговор со нив. Тоа е веќе ропство на гревот, и кој нема да се покае, отстранувајќи ја од себе страста, подлежи на вечни маки. Овде е потребна голема и напорна борба, и посебна благодатна помош за да се отстрани гревот (Лествица).
Ете каде е почетокот и коренот на нашата грешност! Во душата доаѓа помисла, се замислува предметот, грешен или безгрешен, тоа е сеедно, ние му посветуваме внимание, му ги посветуваме мислите, се восхитуваме од него, почнуваме да го посакуваме, а главната цел – целта на спасението или животот во Бога и сѐ Божјо, го забораваме. И сето тоа често се случува без наше знаење. Ние сме толку слаби, расејани, лесномислени, невнимателни, така што нѐ занишува и најмалото ветре на тие помисли, а тие непрестајно како виор, нѐ следат од утро до мрак, од ноќта до утрото, и затоа постојано грешиме. И на сето тоа се изложуваме не знаејќи. Уште полошо! Што да правиме за да се спасиме од таквата, без сомнеж, погибелна состојба? Неопходно е да знаеме и секогаш да помниме дека сето она што ни се случува не произлегува ниту од нашата слабост, ниту расејаност, негрижа или лесномисленост, туку – најчесто – од не знаење на кој начин помислите нѐ доведуваат до страста, поради неукоста и недоволната желба да се бориме со нив и да ги победуваме; заради заборавањето на својата определеност, поради неподготвеноста да им се спротивставиме. О, колку е важно да се изучуваат сите тие движења на помислите во духовната борба! Колку е неопходно, секогаш да се сетиме и да ги употребиме во борбата оние средства кои ќе нѐ спасат од поразот и ќе ни гарантираат победа. Во спротивно, како ќе се спасиме?!
Свети Нил Сорски
