Монаштво на Благовестието (четврти дел) (13.03.2015)
Блажениот Серафим Саровски, великиот руски исихаст од 19 век, рекол дека ако самиот се смириш со Бог, многумина ќе се спасат. Свети Серафим зборувал од својот личен опит и од опитот на исихастичкото Предание на Црквата. Добро е познато дека колку повеќе овие Отци кои биле во мир со Бог се повлекувале во пустината, толку повеќе толпи луѓе оделе кај нив за совет.
Во посебни случаеви, како што е случај со свети Козма Етолски, Самиот Господ ги повикува монасите да земат на себе поголема одговорност на проповедање и будење. Но, тоа секогаш е повик од Господ, никогаш од самите себе. Можел ли свети Козма навистина да го спаси и просветли поробениот грчки народ ако самиот не бил просветлен и очистен од дваесетте години поминати во подвизи, тихување, очистување и молитва?
Монасите не се обидуваат да го спасат светот со пастирски и мисионерски активности, зашто, бивајќи „бедни по дух“, сметаат дека едвај би можеле да спасат други пред самите да бидат спасени. Тие Му се предаваат на Бог без никакви планови или услови. Тие секогаш се спремни да одговорат на повик од Господ, подготвени да ја слушнат Неговата заповед. Господ на Црквата ги повикува работниците во Своето лозје за да работат на кој било начин што може да ги спаси и да им биде од полза. Он го повикал свети Григориј Палама пастирски да ги поткрепи луѓето во Солун и да ја состави православната терминологија на верата на нашите Отци. Го повикал свети Козма да излезе и да проповеда, да оди на мисионерски патувања, додека пак Он го просветлил свети Никодим Светогорец, без воопшто да оди во светот, да проповеда преку своите богословски и духовни списи, кои и до ден-денес многу луѓе приведуваат кон Бог. Други монаси биле повикани да му бидат од полза на светот преку тихување и истрајност, со своите молитви и солзи, како што бил случај со свети Леонтиј (Дионисијатски), кој во текот на шеесет години не го напуштил својот манастир и останал затворен во една мрачна ќелија. Господ покажал дека ја примил неговата жртва со тоа што му дал дар на пророкување. По неговото упокојување, телото почнало да му мироточи.
Но она што најмногу ги прави монасите радост и светлина за светот е тоа што тие го зачувуваат „образот Божји“. Во неприродната состојба на грев во која живееме, забораваме и ја губиме мерата на она што значи да бидеме вистински луѓе. Блажените монаси ни покажуваат што сме биле пред падот и какви се обожените луѓе, односно образот Божји. И така, монасите се надеж на човештвото, во најмала рака за оние што се способни да проникнат во нашата вистинска и изворна природа без предрасудите на минливите идеологии. Ако луѓето не можат да бидат прославени и ако ние лично не сме сретнале прославени луѓе, тогаш тешко е да се надеваме дека постои можност за надминување на нашата падната состојба и за достигнување на состојбата за која добриот Господ нѐ создаде, кое е радосно прославување. Како што вели свети Јован Лествичник: „Ангелите се светлина за монасите, а монасите се светлина за светот“ (Беседа 26).
Бидејќи монасите ја имаат благодатта на прославувањето дури и во овој живот, тие се обележје и сведок на Царството Божјо за светот. Според светите Отци, Царството Божјо е дар на Светиот Дух што пребива во нас. Преку прославените монаси и монахињи, светот „несвесно“ ги знае и „невидливо“ ги гледа својствата и славата на обожената човечка личност и доаѓањето на Царството Божјо, кое не е од овој свет.
Значи, преку монаштвото Црквата ја задржува есхатолошката свест на апостолската Црква, го одржува живо очекувањето на доаѓањето Господово и Неговото таинствено присуство меѓу нас, вистината дека Царството Божјо е внатре во нас.
Сеќавањето на смртта и плодоносната девственост ги воведуваат монасите во идниот век. Како што свети Григориј Богослов поучува: „[Христос] беше роден од Дева и направи залог за девственоста што нѐ води на друго место и ни го скратува овоземното постоење, или, поточно, од овој свет нѐ воведува во наредниот, односно од сегашниов во идниот... и тој [Василиј] ги уверил луѓето во вистинската девственост, преобратувајќи ги од [вреднување] на надворешната убавина кон внатрешната, од дела кон она што не може да се види“. Монасите кои се девственици во Христос го надминуваат не само она што е неприродно туку и тоа што е природно и достигнувајќи го натприродното, земаат учество во бесполовата состојба на ангелите – тоа што Господ го рекол: „зашто при воскресението луѓето ниту ќе се женат ниту ќе се мажат, а ќе живеат како ангели Божји на небесата“ (Мат. 22, 30). Исто како ангелите, и монасите и монахињите остануваат девственици не за да се стекнат со практична полза за Црквата (мисионерска активност), туку да Му служат на Бог „во своето тело и својот дух“ (1. Кор. 6, 20).
Според богословието на свети Григориј Ниски, девственоста ја ограничува смртта, како што било случај со Марија, Мајката на Господ. Смртта царувала од времето на Адам сѐ до Неа, зашто тоа што се случило со Неа било како камен што паѓа на плодот на девственоста и [самиот] се разбива. Таа [смртта] е разбиена во секоја душа, во овој минлив живот, преку девственоста, и нејзиното царување е отфрлено бидејќи нема врз кого да го излее своето осило.
Евангелскиот, есхатолошкиот дух што монаштвото го зачувува исто така ја штити Црквата во светот да не стане световна и да не се вплетка во гревовни ситуации, кои се спротивни на духот на Евангелијата.
Иако тивки и изолирани, земајќи го предвид местото [на нивното живеење], тие духовно и таинствено се среде Црквата и од високо ги проповедаат заповедите на Господ на сите и потребата од целосен христијански живот. Тие го насочуваат светот кон горниот Ерусалим и славата на Света Троица, како сеопшта цел на созданието.
Ова е апостолското учење што монасите вистински го проповедаат во секој век, и кое бара крсен живот и апостолско откажување од сѐ. Исто како и светите апостоли, и монасите „оставаат сѐ“, Го следат Христос и го исполнуваат Неговото слово: „Секој што оставил куќа, или браќа, или сестри, или татко, или мајка, или деца, или имот заради Моето име, ќе добие стократно и ќе наследи живот вечен“. Немајќи ништо и имајќи сѐ, тие земаат учество во страдањата, лишувањата, тешкотиите, бдеењата и овоземните опасности на светите апостоли.
Но, како и светите апостоли, и тие се удостоени да станат „очевидци на Неговото величие“ (2 Петар 1, 16) и да стекнат личен опит од благодатта на Светиот Дух, за на апостолски начин да можат да кажат дека „Христос Исус дојде во светот да ги спаси грешниците, меѓу кои сум прв јас“ (1 Тим. 1, 15), но исто така и „она што го чувме, она што со очите свои го видовме, она што го разгледавме и што рацете наши го опипаа, за Словото на животот – и животот се јави, и видовме, и сведочиме, и ве известуваме за вечниот живот, кој беше во Отецот и нам ни се јави“ (1 Јован 1, 1-2).
Гледањето на Божјата слава и слатката Христова посета ги оправдуваат сите апостолски борби на монасите и го прават монашкиот живот „вистински живот“ и „блажен живот“, кој тие за ништо не би го замениле, ако кој било од нив го познае макар и за кратко време.
Монасите таинствено ја шират оваа благодат, и на нивните браќа и сестри во светот, за секој да може да види, да може се покае, да може да поверува, да може да се утеши и да може да се радува во Господ и да Го слави милостивиот Бог „Кој им дал таква власт на луѓето“ (Мат. 9, 8).
Старец Георгиј Капсанис
