МЕЃУНАРОДНИОТ ИЗВЕШТАЈ ЗА ВЕРСКИ СЛОБОДИ oд Канцеларијата за демократија, човекови права и труд на американскиот State Department (11.11.2005)
Канцеларијата за демократија, за човекови права и труд при State Department-от на USA во својот официјален извештај објавен на 8 ноември 2005 г. ги анализира законските регулативи за почитувањето на верските права и слободи во Република Македонија, нивното практикување од страна на извршната власт, неподеленоста на јавното мнение околу актуелните теми од верскиот живот и мирољубивата коегзистенција во која народот ги негува и чува. „Уставот обезбедува верска слобода, а Владата генерално го почитува ова право“. Со цел да овозможи култивиран заеднички религиозен соживот „Законот задава извесни ограничувања во однос на религиозната пракса, што се однесуваат на основањето места за богослужење, на собирањето прилози, и на локациите каде што можат да бидат извршувани верски обреди“. Во земјата „само регистрираните религиозни групи можат да стекнат дозвола да градат храмови, или да овозможат визи за странци што доаѓаат заради извршување религиозна активност.“ Законските услови за регистрација на вакви групи, „забрануваат регистрација на повеќе од една група за која било вероисповед“. „Континуираното отсуство на провокативни дејства од страна на државни и недржавни чинители и тековните напори на Владата да ја консолидира единствената, мултиетничка држава, помогна да се создаде клима на општо почитување на слободната вероисповед. Во периодот опфатен со овој извештај односните ограничувања беа применети на малубројна група поврзана со Српската Православна Црква, којашто ѝ ја оспорува црковната независност на Македонската Православна Црква.“ „На 26 мај, одлуката на СПЦ да ја прогласи просрпската ПОА за „единствена канонска“ Православна Црква во Македонија предизвика гнев кај јавноста, која на одлуката гледа како на напад врз државниот национален идентитет.“ „Јавното одбивање на Српската Православна Црква и на ПОА да ја признаат Македонската Православна Црква и нивното дејствување против неа предизвикаа огорчени реакции во јавноста, во печатот и кај Владата.“ „Државната комисија за односи со верските заедници и религиозни групи го одби барањето на ПОА да биде регистрирана како религиозна група во ноември 2004 година“. „Меѓу бројните аргументи на одбивањето, Комисијата наведува дека според Законот само една група може да биде регистрирана за една вероисповед, и додава дека името ’Православна Охридска Архиепископија’ недоволно се разликува од она на Македонската Православна Црква.“ Дека постапила прописно и во рамките на нејзиното редовно работење сведочи и фактот дека за време на периодот што го покрива овој извештај „слични аргументи Комисијата употребила кога одбила да регистрира и други две христијански групи, што ги користеле имињата ’Христова црква’ и ’Дом за христијански средби’.“ Законските одредби исто така внимателно се грижат за локациите каде што можат да бидат извршувани верски служби. Според нив во Република Македонија, „верските обреди и религиозните активности ’се извршуваат во црквите, во џамиите или во други храмови и во нивните дворни места, по гробиштата и по другите простории што ѝ припаѓаат на односната религиозна заедница или група’. За одржување верска служба на места надвор од пропишаните, Законот ѝ наложува на регистрираната верска заедница или група „да стекне законска дозвола барем петнаесет дена претходно“. За зачувување на општиот непоматен заеднички живот законските одредби се грижат „религиозните активности ’да не го нарушуваат јавниот ред и мир и да не ги повредуваат верските чувства и слободи и права’ на другите граѓани.“ Сепак, „во јули 2004 година, Зоран Вранишковски, сега назначен од Српската Православна Црква за Архиепископ Охридски, битолскиот Апелационен суд го осуди на 18 месеци затвор под обвиненија дека неговите верски служби, како и публикувањето и дистрибуцијата на верски календар кој содржел текст кој е сметан за навредлив кон членовите на Македонската Православна Црква, го кршат Законот со „предизвикување верска и етничка омраза“. Текстот на календарот Македонската Православна Црква ја нарекува „последна тврдина на комунизмот“, а нејзините верници „еретици“. Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) го следеше судењето, но не даде јавен коментар во однос на пресудата. Вранишковски беше исто така обвинет за проневера на парични средства на Македонската Православна Црква.“ „Тој беше упасен 5 дена и во 2003, под обвинение за нарушување на јавниот мир и поредок. Се обидел да крсти своја внука во црковен храм на Македонската Православна Црква; а властите овој негов обид го именуваа како прекршок на влегување во туѓо владение, со оглед дека претходно беше расчинет од Македонската Православна Црква и дека според тоа нема право да извршува верски обред во нејзин црковен храм.“
Мирниот проток на странците коишто во земјата влегуваат заради религиозни активности се остварува преку филтерната улога на регистрираните верски групи кои непосредно учествуваат во одобрувањето на визи за престој и верско дејствување единствено на припадници на истата конфесија од други земји. Притоа во процедурата посредува и Комисијата за верски заедници и религиозни групи при Владата на Република Македонија. „Вообичаено дозволата се издава за помалку од една недела. За време на периодот што го покрива овој извештај, нема известување дека која било молба за ваква виза им била одбиена на квалификуваните кандидати на регистрираните верски заедници и религиозни групи.“ Законите за образование го штитат духовниот избор на децата со тоа што е забрането основање на какви било приватни основни училишта, всушност и на училишта кои се религиозно обоени или на парохиски школи, а за верско поучување на децата помали од 10 години неопходна е согласноста на нивните родители или старатели. Регистрираните верски заедници можат да изведуваат веронаука во нивните верски простории, како што се црквите и џамиите. Собирањето на материјални прилози, заради мирниот заеднички поредок Законот уредува да се врши на местата каде што се извршуваат верските обреди и активности на регистрираната верска заедница или група. Покрај погоре набројаните Меѓународниот извештај на Канцеларијата за демократија, за човекови права и труд при State Department-от на USA за почитување на верските права и слобода во Република Македонија известува и за состојбата со имотите на верските заедници одземени со експропријација во бившиот државен режим, за напорите што ги вложуваат високите претставници на одделните религиозни заедници за унапредување на верската толеранција, и за значењето на политиката на меѓуетничка и верска толеранција на Владата на Република Македонија. „Владата на USA разговара со Владата на Република Македонија на прашања за верската слобода во рамките на својата севкупна политика за унапредување на човековите права.“ „Во периодот што го покрива овој извештај Амбасадорот и претставници на Амбасадата се среќаваа со водачи и претставници на разни верски групи, како и со службеници на Владата за да ги изнесат прашањата на верските права и слободи и да ја поддржат политиката на Владата за етничка и верска толеранција.“ „Генерално пријателските взаемни односи на религиите во општеството се во прилог на верската слобода, а високите верски лидери често зборуваат во прилог на плурализмот и верската толеранција.“ меѓународниот извештај на Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor of the U.S. Department of State за верската слобода во Македонија во целост на: http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2005/51567.htm
