Евангелие на четвртата недела од Големиот Пост (17.03.2007)
Во евангелското четиво од четвртата недела на Големиот Пост значајни за толкување се следниве две случувања: А Исус му рече: ако можеш да поверуваш, сè е можно за оној што верува. И одеднаш таткото на момчето извика и со солзи говореше: верувам, Господи, помогни му на моето неверие! (Марко 9, 23-24). Како и ова: И кога влезе Исус во една куќа, учениците Негови Го прашаа насамо: зошто ние не можевме да го истераме? Им одговори: тој род со ништо не може да се истера, освен со молитва и пост (Марко 9, 28-29). Со првата евангелска случка Господ Исус Христос меѓу другото сака да нè поучи и да ни го покаже постоењето на аскетски и на благодатен подвиг во православниот духовен живот и разликата меѓу нив. Едно е аскетска вера и доверба во Господ, а друго е благодатна вера: благодатната вера веќе преминува во познание, знаење и сигурност. Едно е аскетското исполнување на Божјите заповеди, а друго е благодатно исполнување. Едно е аскетска молитва, а друго е благодатна молитва. Едно е аскетска љубов кон нашите ближни, а друго е благодатна љубов. Истото важи и за подвигот во сите други добродетели на нашиот христијански живот. Едно е аскетско трпение, или смирение, или плач, или пост итн., а друго, кога кој било од овие подвизи ќе го осени благодатта Божја. Во што е разликата помеѓу аскетскиот и благодатниот подвиг и од каде произлегува таа разлика? Во зависност од тоа на кое ниво или степен од духовниот развој се наоѓа човек, различен е и неговиот подвиг. На првиот степен, кој се нарекува чистење на срцето од страстите, подвигот на секој човек во која било добродетел е аскетски. Тоа значи дека срцето на овој степен е сè уште подлежно на страстите и заробено од нив, така што демонот релативно лесно, преку помислите и сетилата, го наведува човекот на грев. Исто така, на овој степен, бидејќи срцето е сè уште заробено и извалкано од страстите, благодатта на светото Крштение не ја пројавува својата сила и отворена помош на оној што се труди да ги исполни Божјите заповеди и да се ослободи од гревовната навика. Затоа и подвигот на степенот од очистување на срцето од страстите изгледа многу тежок, а некојпат дури и безнадежен. Треба да се вложи многу напор и труд во моменти кога ни се чини дека нема помош од никаде. Треба да ги исполнуваме заповедите Божји, добродетелите, и кога за тоа воопшто немаме желба и волја и не го чувствуваме тоа како потреба во нас. Присилувањето на самите себе е клучниот момент заради кој подвигот се нарекува аскетски. На човек му останува само да се присили себеси во творење добро, а врз основа на одлука од својот умот, потпрена на некои непроверени сознанија од верата – верувајќи дека Бог ќе му помогне. Затоа и таткото на демонизираното момче низ солзи вели: верувам, Господи, помогни му на моето неверие! Но не е точно дека Бог со Својата благодат и на првиот степен не му помага на човекот, затоа што ние ништо без Него не би можеле да направиме, но таа помош е некако скриена токму за да се пројави слободната определба на човекот за доброто, за Бога. Бог сака да нè научи да ги исполнуваме Неговите заповеди од љубов кон Него, како деца Божји, а не како робови, од страв или како наемници, за награда. Лесно е да ги исполнуваме заповедите кога благодатта е со нас. Лесно е да даваме кога добиваме. Но сепак, тоа е трговија, а не љубов. Љубовта дава и кога не добива. Благодатта во одредени моменти се пројавува посилно во нашиот живот, но само за да нè одмори од подвигот, да нè утврди во верата и да нè утеши. Тогаш сè ни е лесно. Секоја добродетел ја извршуваме како нешто најприродно. Сепак, тоа не се моменти кога ние духовно растеме. Духовниот развој ни е овозможен само во моментите кога Божјата благодат останува скриена, а ние продолжуваме да се трудиме во исполнување на добродетелите. Секогаш кога паѓаме и не успеваме да ја извршиме добродетелта, во тие моменти на скривање на благодатта, ние не сме го поминале испитот и повторно ќе треба да го полагаме сè додека не успееме. Тоа е еден вид постојано вежбање во добро. И самиот старогрчки збор ‘аскеза’ во суштина значи вежбање. Светите Отци велат дека во моменти кога благодатта се крие треба да постапуваме – иако тоа воопшто не го чувствуваме така – како да е таа присутна. Само тогаш растеме. На вториот степен, кој се нарекува просветлување на умот, подвигот на секој човек во која било добродетел е веќе благодатен. Тоа значи дека срцето е доволно очистено од страстите и благодатта на светото Крштение во сила се пројавува од него и отворено му помага на човекот да се бори против гревот и демонот. Нема веќе подвиг во голем труд и напор туку природно тежнеење кон добродетел. Демонот не може да нè нападне од внатре туку напаѓа и искушува од надвор, преку луѓето кои се негови слуги. На ова ниво од духовниот развој, откако подвижникот ќе биде проверен со двете груби страсти на среброљубие и сластољубие, целата понатамошна борба се случува околу суптилната страст на славољубие. Уште поконкретно кажано, целиот подвиг и борба со демонот се случува околу љубовта и кон непријателите. Ако слугите на демонот ги прашаме да ни одговорат зошто нè мразат и напаѓаат, што зло сме им сториле, не ќе знаат да ни кажат. На овој степен нашата вера сè повеќе станува опит и знаење отколку само гола вера. На третиот степен – обожение, се случува она Павловото: и јас веќе не живеам, туку Христос живее во мене (Гал. 2, 20); како и ова: а ние имаме ум Христов (1Кор. 2, 16). Во второто евангелско случување Христос нè поучува дека демонскиот род може да се истера само со молитва и пост. Што значат овие Господови зборови? Тие значат дека со страстите, од кои луѓето се заробени, поврзани се демоните и сè додека човек не се ослободи, очисти од своите страсти, сè дотогаш не ќе може да се ослободи и од демонот поврзан со нив, кој, пак, преку страстите слободно влегува во внатрешноста на срцето и предизвикува искушенија и пад. Од страстите се исцелуваме, се чистиме, кога, од една страна, не ги исполнуваме, кога се воздржуваме од нив и кога, од друга страна, ги твориме светите заповеди Божји. Според светите Отци, секоја страст е како една змија: ако ја затвориме во кош и ако не ѝ дадеме да јаде и да пие таа ќе умре; а ако ја храниме редовно, таа ќе живее и ќе се развива. Молитвата и постот што ги спомнува Господ значат токму тој подвиг на воздржување и исцелување од страстите и истовремено исполнување на Божјите заповеди. Вистинско простување на гревот е очистувањето од страстите и изгонувањето на демонот внатре од човекот. Духовниот отец, кој преку духовното раководство ќе му помогне на своето духовно чедо да се очисти од страстите и да се ослободи од демонот, истовремено му помага и да не го повторува истиот грев, а тоа значи и вистинско простување. Ако на некого му речеме дека гревот му е простен, а тој повторно го прави, тогаш очигледно е дека ниту се случило исцелување од страстите, ниту простување на гревот, ниту изгонување на демонот поврзан со страстите од кои човекот е заробен. Се разбира, без учество во Светите Тајни на Црквата бесплодно е подвизувањето во добродетелите, односно скоро ништо не вредат само молитвата и постот. По молитвите на нашиот духовен отец, Господ да нè исцели од страстите и да нè ослободи од демонот поврзан со нив! Амин!
