Истиот дух (17.04.2009)
Ништо ново под сонцето, само што овој пат малку поотворено ќе проговорам. Истиот дух што војува да Го тргне Господ од средиштето на нашето срце, да Го тргне Господ од фокусот на нашиот живот, да ја направи Црквата само погребално претпријатие, да го тргне храмот Негов од центарот на градот - односно од пред нашите очи (по принципот далеку од очи, далеку од срце), истиот дух што, со еден збор, се обидува да Го помести Господ од центарот на маргините од нашето севкупно битисување, истиот дух - велам - се обидува да Го тргне Господ и од образованието и воспитанието на нашите деца. Нормално, маргините се фазата пред конечното замислено отстранување. Одговорете си сами на прашањето: кој е тој дух што се противи на Господовиот Дух? - и потоа слободно одлучете се чија страна ќе фатите и по кој пат ќе тргнете. Сигурен сум дека сте свесни дека со тоа ја одбирате и содржината, а евентуално и крајот на вашиот живот. Затоа што и едниот дух и другиот Дух најпосле ќе дојдат да го пожнеат и соберат тоа што го посеале. Секој во својот амбар.
Затоа, втор пат во последно време опоменувам дека за нас православните христијани, номинални или реални, Црквата е единствената сила која може да нè собере и обедини во доброто и во љубовта. Зборувам и за национално обединување и единство и за градење на мултикултурно и толерантно граѓанско општество. Црквата не може и не смее да биде поле за партиски пресметки и поделби! Таква ситуација е само сведоштво на ретроградноста, неинвентивноста и неспособноста на политичарите. Ова веднаш треба да престане затоа што на крајот сите ќе загубиме. Отсекогаш сум се чудел, од каде таа спремност кај некои од нив заради остварување на своите партиски (читај, лични) цели да пуштат сè што е вредно низ вода, па било тоа Македонска Православна Црква, било македонска нација, било македонски идентитет, било македонска држава. Сите партии треба да се блиски со Црквата, како и таа со нив, и сите треба да ѝ помагаат, и обратно. Православниот духовен живот е сепак трајна и заедничка вредност која доколку ја прифатиме, нè прави доследни наследници, носители и сведоци на нашето општо духовно и културно наследство и идентитет, и тоа не треба да биде спорно за ниту една партија во Р. Македонија.
Но, на какво поместување и претумбување на вредностите сме сведоци денес? До само пред стотина години Црквата и црковните училишта беа основен едукативен центар на народот. Но, што зборувам за пред стотина години, кога векови наназад се во прашање?! Што беа нашите први просветители, светите браќа Методиј и Кирил и нивните свети ученици Климент и Наум, со кои постојано и насекаде се фалиме? Нели беа пред сè монаси и свештени лица? Што беа нивните училишта, ако не пред сè црковни? Што беше првиот, Охридскиот универзитет, ако не пред сè црковен? Некогаш Црквата беше основоположник на училиштето, некогаш Црквата беше училиште, а сега некој сака да ја отстрани Црквата од училиштето. Луѓе, тоа е најмал проблем. Црквата носи многувековно искуство во себе, таа може и вака и онака, и со тоа и без тоа. Црквата претрпела многу пострашни прогони. Но, наместо празниот триумфализам, да се запрашаме самите себеси заради самите нас и заради иднината на нашите деца - што правиме и каде сме тргнале?
Не гледате ли дека динамиката на животот од овој свет и потрошувачкото општество, засновани на сè поголемо задоволување на нашите страсти, е крајно нездрава духовна средина во којашто растат нашите деца? Ако не ги втемелиме на православниот духовен живот уште во младоста, тие ќе немаат цврста основа како сигурна потпора во современиот бурен живот и голема е можноста да станат негови жртви. Ние ги тешиме луѓето и во затвор, ги посетуваме и во болница, дури и сами направивме центри за лечење на зависници од разни наркотички супстанци како и центар за ресоцијализација, ги советуваме и за проблемите од секојдневниот живот, но зарем не е подобро да го превентираме сето тоа зло со нашето влегување во училиштата? Колку покасно се сретнувате со нас во вашиот живот, со толку пострашни последици сите заедно се соочуваме. Затоа што сите несреќи кои нè снаоѓаат се последица на наталожените и непокајани гревови. Зарем и современите научни откритија не говорат за психосоматски заболувања, односно за нарушената психа и за стресот како основа на сите соматски болести? Средбата со нас, Црквата, вие знаете дека секако ќе се случи; на вас останува да го одберете времето и местото на средбата. Гледајте само тоа место да не бидат гробиштата, а време - времето на вашиот погреб. Односно, денот на Страшниот суд.
Не велам дека духот кој му се спротивставува на Христовиот Дух не делува и преку луѓето на Црквата, без оглед на тоа дали се тие на некои од раководните свештенички функции или се лаици. За тоа ние лично ќе одговараме уште во овој живот а и на Страшниот суд. Подобро во овој живот. Но, дури и да речеме со сигурност дека некои од луѓето на Црквата се виновни за бледото сведочење на Господ Христос или за соблазните помеѓу народот, сепак не смееме и не е нормално, на пример, заради дедо Наум да го мразиме свети Наум. Луѓето на црковната организација се менливи, но Црквата останува вечно место на спасението и вратите на адот нема да ја надвладеат. Кратковиди се самооправдувањата од типот: види го овој поп што прави или види го оној владика што прави, а јас ќе му одам во црква!? Ако мислиме дека што било друго освен самите нас е пречка во нашиот однос со Бог, тогаш ние го напуштаме личниот однос со Него и личниот пат до Него. Ако на тој начин размислуваме и постапуваме, ние не живееме како личности.
Човекот е создаден според образот Божји и треба да го достигне подобието Божјо. Човекот е отворено битие во кое е всаден потенцијалот да стане бог по благодат. Затоа за нас образование пред сè значи да го носиме и сведочиме образот на нашиот Творец. Истовремено тоа значи да ја сочуваме и оствариме нашата личност. Да ја сочуваме од демонот, гревот и смртта, од дезинтеграција и од вечно обезличување. Пред сè вака сфатеното образование воопшто не го запоставува и негувањето на интелектуалниот потенцијал во нас. До ваквото образование стигнуваме со помош на православното воспитание. Основното значење на зборот ‘воспитание’ согласно црковнословенскиот корен значи ‘хранење’. Со цел да го образуваме во себе ликот Божји, ние во Црквата се храниме и заедничариме со Христос и во материјална и во духовна смисла на зборот. Затоа, јас знам дека најпогодно место за веронаука е Литургијата на Црквата. Но, исто така знам дека од многу причини, во многу и заради досегашниот однос на државата кон нас, Црквата како институција моментално не е во можност да го организира тоа. Затоа, погодно е исто така за нас духовната храна да се добива од најрана младост, и тоа во училиштето.
Зошто веронаука во училиштата, а не при црквите - како што сакаат некои политичари? Тоа е исто како да прашаме зошто младите фиданки или садници ги врзуваме и прицврстуваме за нешто цврсто и стабилно додека да пораснат и зајакнат. Тоа е исто како да прашаме што ќе ни е хиерархија и ред и поредок во државните институции, во војската и во полицијата. Токму затоа што на сè што е младо, кревко и незрело му треба хиерархија, ред и поредок до одредена зрелост во растењето. Токму затоа што според законот основното образование е задолжително и затоа што во училиштата владеат хиерархијата, редот и поредокот. Црквата не смее никого да принудува, но зошто за едно докажано добро дело какво што е христијанското образование и етика да не ѝ се овозможи да го искористи веќе воспоставениот образовен систем? Привидната спротивставеност помеѓу слободниот избор и задолжителното се решава со факултативноста на предметот веронаука и со правото на родителите да одлучуваат наместо своите деца (секако имајќи ги предвид и нивните желби) до нивната полнолетност. Нормално, ако политичарите имаа чувство за Црквата и ако претходно се посоветуваа со нас за оваа проблематика, немаше да прават вакви суштински грешки по нашата иднина. Сега само се кријат позади правниот параван на уставната одделеност на државата од Црквата во својата меѓусебна пресметка. Како одговор на горепоставеното прашање, на крај ќе речам дека веронауката во училиштето е и позитивен одговор на нашите обврски и одговорност кон нашето духовно и културно наследство и идентитет. Отфрлањето на веронауката е одрекување од самите себе и сопствениот идентитет.
Како што ви реков и минатиот пат, поставен сум со личен пример да водам и да посочувам, а не да принудувам. Секој човек е слободен, а со тоа и одговорен пред Бог, да го одбере својот пат и последиците од него. Јас нема да го сменам својот љубовен однос кон никого заради неговиот избор. Нашата борба не е против ‘тело и крв’, туку против ‘духовите на злото од поднебесјето’. И затоа, поентата на моево пишување, исто како и минатата сабота, не е пред сè дали ќе има веронаука во училиштата или не, или дали ќе има црква на плоштадот или не, туку ве опоменувам да внимавате дали едниот дух или другиот Дух ќе го изберете, и за вас и за вашите деца. Значи, ме придвижува грижата за вас. И, што е посебно важно за мене, не сакам да Го ожалостам Духот и да Го доведам во ситуација да прошепоти во моето срце - зошто не им кажа?
Христос воскресе!
Митрополит Струмички Наум
